QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ RỐI LOẠN QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN
1. Quá trình hình thành răng
Sự hình thành từng răng riêng lẻ và bộ răng diễn ra trong một thời gian dài;
có thể nêu một cách vắn tắt về thời gian cần cho nguyên bào men và nguyên
bào ngà, tạo men và ngà như sau:
- 3,5 năm cho răng nanh vĩnh viễn,
- 3,1 - 3,4 năm cho răng cối nhỏ,
- 2,1 năm cho R6,
- 2,8 năm cho R7 và R8…
Sự hình thành chân răng cần thêm 5 đến 9 năm cho đến khi chóp răng hoàn
tất:
- Răng cửa và R6 phát triển (5-7 năm),
- Răng nanh và R7 (8 đến 9 năm).
Như vậy, giai đoạn hoàn tất sự hình thành răng của bộ răng sữa diễn ra từ tuần
thứ năm trong bào thai đến năm thứ ba hoặc thứ tư sau khi sinh; ở bộ răng vĩnh
viễn (kể cả R8) diễn ra từ trước khi sinh đến 16 tuổi.
Trong suốt giai đoạn này, những bất thường có thể xảy ra, ngăn cản sự tạo thành
men - ngà và trực tiếp hay gián tiếp dẫn đến những rối loạn khác nhau. Vì vậy,
những biểu hiện rối loạn phát triển hoặc những khiếm khuyết cấu trúc của các
răng là rất thường gặp.
2. Các rối loạn phát triển
2.1. Bất thường về số lượng như thiếu răng toàn bộ (rất hiếm), thiếu răng một
phần hoặc thừa răng. Tỷ lệ thiếu răng cửa bên sữa hàm trên hay răng cửa
bên, răng cửa giữa hàm dưới là 0,1%-0,7%; tỉ lệ thiếu răng cửa bên vĩnh
viễn, R5, R8 là 3%-10%. Khoảng 90% răng dư là ở hàm trên, dưới dạng
răng kẹ giữa (mesiodens), răng dư ở phía xa hoặc phía ngoài vùng răng cối
lớn hàm trên (distomolars, paramolars…).
2.2. Bất thường về cấu trúc có thể do chấn thương (như sai khớp ở bộ răng sữa
ngăn cản sự tạo men cho những răng thay thế), do viêm (như loạn sản
Turner), bệnh toàn thân (do virus), do thuốc và hóa chất (tetracycline,
fluor), do di truyền (sinh men, sinh ngà bất toàn).
Thời gian tác động của các yếu tố môi trường quyết định vị trí loạn sản xảy ra trên
mô cứng. Ngược lại, vị trí của loạn sản cho phép người ta có thể suy đoán yếu tố
hoặc chấn thương đã xảy ra khi nào trong quá trình phát triển. Sự phân bố những
khiếm khuyết loạn sản trên từng cá nhân có thể do những nguyên nhân đặc thù
của chấn thương và/hoặc của những yếu tố khác.
Một dạng đặc thù của thiểu sản men, không thể nhìn thấy đại thể, phát sinh do
nguyên bào men (đặc biệt là ở vùng cổ răng) ngưng hình thành men sớm. Điều
này dẫn đến sự lõm xuống dạng nón, di tích của nhú Tomes và không có men
không trụ. Khi đó bề mặt men răng lộ ra những lỗ xốp.
Những bất thường do di truyền có đặc điểm là chúng ảnh hưởng cả hai hàm, ở
răng sữa, răng vĩnh viễn hoặc cả hai.
2.3. Bất thường về kích thước gồm “macrodontia” răng lớn bất thường nhưng
có hình dáng bình thường) hoặc “microdontia” răng nhỏ bất thường nhưng
có hình dáng bình thường).
2.4. Bất thường về hình thái có nguồn gốc phát triển, gồm răng sinh đôi, răng
đồng triển, răng dung hợp, răng dị dạng và chân răng gấp khúc.
2.5. Bất thường về thời gian và trình tự mọc răng
Thời gian và trình tự mọc răng có thể rất thay đổi trên từng cá thể và giữa các cá
thể. Các răng sữa có thể mọc sớm và với khoảng cách mọc giữa các răng rất biến
thiên. Trình tự và tuổi mọc răng vĩnh viễn cũng có thể thay đổi ngay trên cùng bộ
răng của một người (hai răng cùng tên ở hai bên hàm, nhịp độ và trình tự mọc
răng thay thế biến thiên rất đa dạng…)
