Tác động toàn thân của thuốc tê
Đa số các tác động toàn thân của thuốc tê có liên quan đến nồng độ thuốc trong máu, nồng độ càng cao tác động lâm sàng càng rõ rệt. Thuốc tê từ vị trí chích tại chỗ sẽ được hấp thu vào hệ tuần hoàn, được pha loãng tại đây, sau đó lưu chuyển tới toàn bộ các tế bào của cơ thể. Nồng độ thuốc trong máu tùy thuộc vào tỷ lệ hấp thu của thuốc từ vị trí chích vào hệ tuần hoàn, sự phân bố tại các mô và sự chuyển hóa( giúp giảm bớt lượng thuốc tê trong hệ tuần hoàn)
Tác động lên hệ thần kinh trung ương
Tác dụng dược lý của thuốc tê trên hệ TK trung ương là tác động ức chế
Ở liều điều trị thấp không có một biểu hiện tác động lên hệ thần kinh trung ương nào nhưng ở liều cao( quá liều) biểu hiện lâm sàng đầu tiên là co giật toàn thể. Ở những nồng độ trung gian, thuốc tê có thể gây ra những biểu hiện lâm sàng khác nhau
1.Tác động chống co gật
Một vài thuốc tê như procaine , lidocaine, mepivavcaine, prilocaine thậm chí cocaine có đặc tính chống co gật. Điều này xảy ra khi nồng độ trong máu tương đối thấp. Một vài giá trị về ngưỡng chống co giật của lidocaine là :
Biểu hiện lâm sàng Nồng độ trong máu(µg/ml)
Chống co giật 0.5-4
Tiền co giật 4.5-7
Cơn co giật rung >7.5
procaine, mepivacaine, lidocaine được dùng theo đường tĩnh mạch để điều trị các cơn co giật nhẹ hay nặng. Nồng độ chống co giật của thuốc tê trong máu( 1-4.5µg/ml) rất gần với liều điều trị trong bệnh tim mạch. Nó đã được chứng minh hiệu quả làm ngưng tạm thời cơn động kinh cấp với liều điều trị 2-4mg/kg được cho với tần suất 40-50 mg/phút
Cơ chế chống co giật: các bệnh nhân động kinh có những vùng não gây khởi phát các cơn động kinh, tại vùng này có chứa những tế bào tăng kích thích. Thuốc tê có tác dụng ức chế trên hệ TK trung ương nên làm tăng ngưỡng các cơn bằng cách làm giảm đặc tính dễ kích thích của các tế bào này vì thế được dùng để phòng ngừa hay kết thúc các cơn co giật
2. Gây ra tiền co giật
Khi vượt quá ngưỡng điều trị thuốc tê sẽ gây hại, khoảng 4,5-7 µg/ml ở người khỏe mạnh bình thường
Các triệu chứng trên là do ức chế trực tiếp của thuốc tê lên TK trung ương, trừ triệu chứng tê cứng lưỡi và vùng quanh miệng là do nồng độ thuốc tăng cao trong máu ở vùng có tuần hoàn máu phong phú tác động lên các đầu tận cùng thần kinh tự do. Điều này khiến khó phân biệt khi nào thì tê lưỡi do ngộ độc thuốc tê hay do hiệu quả của thuốc tê nếu đang gây tê vùng thần kinh xương ổ dưới, tuy nhiên tê lưỡi do ngộ độc thì thường tê ở cả hai bên, còn do chích tê thì chỉ ở bên chích
3. Gây co giật
-Khi nồng độ thuốc tê trong máu tăng cao hơn thì sẽ gây ra cơn co giật toàn thể, độ dài của các cơn này có liên quan với nồng độ thuốc trong máu và tỷ lệ nghịch với áp suất CO2 trong mạch máu. Ở áp suất CO2 bình thường thì nồng độ Lido từ 7.5-10 µg/ml sẽ gây cơn co giật toàn thể, nhưng nếu gia tăng áp suất CO2 trong máu thì nồng độ gây cơn co giật sẽ giảm xuống và độ dài cơn co giật sẽ gia tăng.
-Cơn co giật thường tự hạn chế nếu hệ tuần hoàn không bị suy yếu và sự chuyển hóa sinh học cũng như tái phân bố thuốc vẫn tiếp tục, kết quả sẽ làm giảm được nồng độ thuốc trong máu và kết thúc cơn kích thích
-Sự gia tăng lưu lượng máu lên não và sự gia tăng chuyển hóa ở não kéo dài cơn co giật. Sự gia tăng chuyển hóa ở não làm acid hóa môi trường dẫn đến kéo dài cơn co giật, vì làm giảm ngưỡng nồng độ thuốc tê gây nên cơn co giật ngay cả khi đã có sự giảm nồng độ thuốc tê trong máu. Ngoài ra khi nồng độ thuốc tê trong máu tiếp tục gia tăng sẽ dẫn đến chấm dứt giai đoạn kích thích và chuyển sang giai đoạn ức chế toàn bộ hệ TK trung ương với biểu hiện là sự suy giảm hô hấp tiến triển đến ngưng thở nếu nồng độ thuốc tê trong máu tiếp tục gia tăng, đây là kết quả của tác động ức chế của thuốc tê lên hệ thần kinh trung ương
-Cơ chế của tác động co giật và tiền co giật: thuốc tê có tác động ức chế màng nhưng những biểu hiện lâm sàng đầu tiên khi nồng độ thuốc tê trong máu gia tăng lại là những triệu chứng kích thích thần kinh ở nhiều mức độ khác nhau. Tại sao một loại thuốc có đặc tính kích ức chế thần kinh trung ương có thể gây ra những triệu chứng kích thích? Điều này được giải thích là do thuốc tê ức chế có chọn lọc những cung ức chế ở vỏ não, nghĩa là ức chế của ức chế. Vỏ não có nhiều cung thần kinh, chủ yếu là ức chế nhưng một số khác lại là kích thích. Bình thường có tình trạng cân bằng ở hoạt động của các cung này. Khi nồng độ thuốc tê trong máu đạt đến mức tiền co giật, thuốc tê ức chế có chọn lọc tác động của những tế bào thần kinh ức chế, sự cân bằng bị thay đổi ở mức độ nhẹ tạo điều kiện cho những luồng kích thích gia tăng hoạt động gây ra các triệu chứng rung giật và kích động. Ở nồng độ gây co giật, thuốc tê đã ức chế hoàn toàn chức năng của các tế bào thần kinh ức chế, gây ra gia tăng hoạt động của các tế bào thần kinh kích thích đối kháng, khi luồng xung động thần kinh kích thích mà không có luồng đối kháng sẽ gây ra các cơn co giật
Khi nồng độ thuốc trong máu lại tiếp tục gia tăng gây ra ức chế đồng thời cả hai cung thần kinh kích thích và ức chế, dẫn đến ức chế toàn thể hệ TK trung ương, vị trí tác động chính xác của thuốc tê trên hệ thần kinh trung ương chưa được xác định nhưng giải thuyết cho là ở vùng tiền xynap ức chế ở vỏ não hay trực tiếp lên các tế bào thần kinh ức chế.
4. Tác dụng giảm đau
-Thuốc tê làm giảm ngưỡng chịu đau và như vậy sẽ làm giảm đau ở nhiều mức độ
5.Hưng phấn
Dùng thuốc tê giúp vui vẻ và trẻ hóa đã tồn tại từ nhiều thế kỷ mặc dù có nhiều tài liệu cho thấy không có cơ sở. Cocain đã được dùng để hưng phấn và giảm mệt dựa trên việc nhai lá cocaine của người thổ dân Incans và Nam Mỹ nhưng nếu sử dụng kéo dài sẽ gây hiện tượng lệ thuộc thuốc.
Lành tính hơn nhưng không thay thế được hoàn toàn đó là Procaine được dùng như làm trẻ hóa
