Gãy xƣơng hàm trên
1. Phân loại
- Gãy một phần
+ Gãy răng và xương ổ răng
+ Gãy nghành lên xương hàm trên
+ Gãy lồi củ, bờ dưới ổ mắt
- Gãy toàn bộ
+ Gãy dọc
+ Gãy ngang
2. Gãy răng và xương ổ răng:
Tổn thương thường xảy ra ở nhóm răng cửa, có nhiều mức độ:
- Răng lung lay, một răng hoặc nhóm răng.
Xử trì: + Gây tê
+ Nắn răng về đúng vị trì
+ Cố định răng bằng chỉ thép hoặc nẹp.
- Răng bật khỏi ổ răng: Nếu răng còn nguyên vẹn, ổ răng tốt – nên ngâm răng vào
nước muối sinh lý – tiến hành cắm lại răng.
- Răng gãy: Răng gãy chân, cần nhổ bỏ. Răng gãy một phần thân răng, có thể điều
trị tuỷ bảo tồn răng.
- Gãy răng và xương ổ răng: là tổn thương gãy xương ổ răng và răng, thường gãy
một nhóm răng cửa.
Khám: + Chảy máu trong miệng.
+ Ngậm miệng: Khớp cắn sai.
+ Một nhóm răng và xương ổ răng đổ vào phìa trong.
+ Lợi qua đường gãy rách, chảy máu.
Xử trì:+ Gây tê.
+ Nắn răng và xương ổ răng về đúng vị trì.
+ Cố định răng và xương ổ răng, nẹp hoặc máng.
3. Gãy ngang xương hàm trên phân loại theo Lefort
3.1. Đường gãy Lefort I
- Đường gãy từ nền hốc mũi đi ngang trên các cuống răng qua lồi củ và cắt
xương chân bướm ở 1/3 dưới.
- Đường cắt qua vách ngăn mũi ở 1/3 dưới
3.2. Đường gãy Lefort II
- Đường gãy qua xương chình mũi, cắt ngành lên xương hàm trên vào thành
trong hốc mắt qua xương lệ ra ngoài cắt bờ dưới hốc mắt rồi đi dưới
xương gò má và đi ra sau cắt xương chân bướm ở 1/3 giữa.
- Đường gãy cắt xương vách ngăn mũi ở 1/3 giữa.
3.3. Đường gãy Lefort III (tách rời sọ – mặt)
- Đường gãy qua đường khớp xương chình mũi và xương trán vào thành
trong hốc mắt qua xương lệ, xương giấy, tới khe bướm rồi cắt qua 1/3 trên
xương chân bướm.
- Đường cắt qua mấu mắt ngoài của xương trán và gò má đến thành ngoài
của ổ mắt đến khe bướm và cắt qua xương chân bướm ở 1/3 trên.
- Đường cắt qua cung tiếp gò má.
- Đường cắt qua vách ngăn mũi ở 1/3 trên.
Lefort II
4. Lâm sàng
4.1. Toàn thân
- Có thể choáng nhẹ hoặc nặng tuỳ thuộc vào các tổn thương kèm theo.
4.2. Tại chỗ
- Lefort I : Bầm tìm môi trên, nghách tiền đính hàm trên có dấu hiệu bầm
tìm hính móng ngựa, ấn đau chói. Dùng ngón tay trở và ngón cái tay phải
cầm nhóm răng cửa trên di động thấy khối xương di động. Khi ngậm
miệng chỉ có răng trong cùng chạm còn các răng khác hở, gọi là khớp cắn
hở cửa.
- Lefort II : Mặt sưng nề, tầng giữa mặt có thể thấp và dài, chảy máu mũi
trước hoặc cả mũi trước và sau, tụ máu vùng tiếp hợp mắt, ấn có dấu hiệu
bậc thang hoặc đau chói ở bờ dưới mắt, môi trên có thể tê bí, há miệng
hạn chế, khớp cắn sai hở cửa, xương hàm trên di động.
- Lefort III : Mặt sưng nề, chảy máu mũi, có dấu hiệu đeo kình dâm. Tầng
giữa mặt có thể thấp và dài, có dấu hiệu bậc thang hoặc đau chói ở mấu
mắt ngoài và cung tiếp gò má, gốc mũi, há miệng hạn chế, khớp cắn sai hở
cửa, xương hàm trên di động.
4.3. X quang
- Chụp phim Blondeau, mặt nghiêng, Hirtz, CT. scan
5. Gãy dọc xương hàm trên:
Xương hàm trên có đặc điểm cấu tạo hính trụ đứng nên gãy dọc ìt gặp hơn so
với gãy ngang. Gãy dọc xương hàm trên có hai đường gãy thường gặp:
- Gãy dọc chình giữa, tách đôi xương hàm trên phải và trái.
- Gãy dọc bên, đường gãy cắt ngang qua kẽ răng 2,3.
- Rất hiếm gặp gãy dọc xương hàm trên đơn thuần, thường phối hợp với gãy
ngang xương hàm trên.
- Gãy dọc giữa xương hàm trên: tức là đường gãy tách rời khớp nối giữa 2
xương hàm trên. Đường gãy đi từ gai mũi trước, tách rời xương kẽ răng 11
và 21, dọc theo đường giữa vòm miệng cứng đến buồm hầu
- Gãy dọc bên là đường gãy 1 phần thân xương hàm trên. Thường phối hợp
với đường gãy Lefort I, đường gãy tách qua kẽ các răng 1 bên cung hàm,
tách 1 phần vòm cứng, có thể kéo dài đến buồm hầu.
- Triệu chứng lâm sàng:
+ Thường gặp lực tác động vào môi trên hoặc cung răng hàm trên.
Kẽ răng 2 bên đường gãy tách ra, chảy máu.
+ Vòm miệng có vết rách thông lên hốc mũi hoặc vết bầm tìm dọc theo
đường gãy.
+ Khớp cắn sai, cung răng hàm trên chuyển dịch ra ngoài cung răng hàm
dưới, cung răng bên gãy chạm còn bên đối diện hở.
+ Di động bất thường cung răng gãy
- X quang: Chụp Blondeau, Hirtz,Panorama, CT Scanner, Belot
