Thông xoang
1. Nguyên nhân
Khi nhổ các răng cối lớn hàm trên có thể tạo lỗ thông giữa xoang miệng và xoang hàm. Yếu tố thuận lợi của biến chứng này là kích thước xoang hàm rộng, không có lớp xương hay chỉ có lớp xương mỏng giữa các chân răng và xoang hàm và nếu các chân răng phân kỳ nhiều, khi đó có nhiều khả năng nền xoang hàm sẽ di chuyển theo răng. Nếu sử dụng lực nhổ răng không kiểm soát có thể làm vỡ lớp xương mỏng ngăn cách giữa chân răng và xoang hàm tạo ra lỗ thông.
2. Xử trí
- Khi xảy ra biến chứng, cách xử trí thích hợp là ngăn ngừa hậu quả viêm xoang hàm sau phẫu thuật và sự hình thành lỗ thông xoang mạn tính, cả hai hậu quả đều có liên quan tới kích thước lỗ thông xoang và sự chăm sóc sau nhổ răng - Có nhiều cách khác nhau để chẩn đoán sự thông xoang. Trước hết là khảo sát răng cần nhổ, nếu có một phần xương dính chặt với chóp chân răng có nhiều khả năng tồn tại sự thông thương giữa xoang hàm và miệng, có thể có chảy máu mũi phía bên thủng. Để xác nhận sự hiện diện của lỗ thông, tốt nhất là dùng nghiệm pháp thổi mũi, bác sĩ cho bệnh nhân bịt mũi thở sẽ thấy bọt khí trào ra ở lỗ thông xoang hay để bệnh nhân phồng má thổi sẽ thấy không khí hay dịch trào ra qua đường mũi. Sau đó, phải xác định tương đối chính xác kích thước của lỗ thông vì cách điều trị sẽ phụ thuộc vào kích thước này và tình trạng của xoang. Bác sĩ không được thăm dò từ ổ răng đến xoang bằng cây nạo hoặc cây nạy chân răng, vì có thể chỉ mất lớp xương giữa chân răng và nền xoang trong khi lớp niêm mạc xoang vẫn còn nguyên. Khi thăm dò có thể làm rách lớp niêm mạc xoang hoặc đưa vào xoang hàm các vi khuẩn và làm tình trạng xoang trở nên phức tạp hơn.
+ Trường hợp xoang lành mạnh
* Nếu lỗ thông nhỏ (đường kính 2mm hoặc nhỏ hơn): phải bảo vệ xoang tránh các áp lực làm bong cục máu đông trong ổ răng và các cử động làm gia tăng sự thông thương giữa xoang hàm và miệng như:
sì mũi, hắt hơi, súc miệng mạnh và hút thuốc. Không cần thiết phải điều trị phẫu thuật che lỗ thông, sự lành sẹo sẽ diễn ra nhanh chóng sau khi cục máu đông hình thành. Dùng thêm thuốc kháng sinh để giúp giảm thiểu khả năng xảy ra viêm xoang hàm trên.
* Nếu lỗ thông có kích thước vừa phải (2 - 6mm) nên khâu chặn trên miệng ổ răng vừa nhổ để giúp bảo đảm sự duy trì cục máu đông. Dặn bệnh nhân các biện pháp phòng ngừa đối với xoang, dùng thuốc kháng sinh, có thể dùng thêm thuốc nhỏ mũi để làm giảm xung huyết và co niêm mạc mũi.
* Nếu lỗ thông xoang rộng (trên 7mm) phải thực hiện phẫu thuật bít lỗ thông xoang bằng vạt xoay từ vùng lân cận, đây là một thủ thuật phức tạp đòi hỏi phẫu thuật viên có kỹ năng và kinh nghiệm. Kỹ thuật này dùng mô mềm ở miệng, thường là vạt ngoài phủ lên trên lỗ thông để tạo ra sự đóng kín sơ khởi, đôi khi cần phải giảm bớt chiều cao đỉnh xương ổ để lỗ thông dễ dàng được đóng kín, nên thực hiện kỹ thuật này càng sớm càng tốt, tốt nhất là cùng lúc xảy ra biến chứng thủng xoang. Bệnh nhân cũng phải áp dụng các biện pháp phòng ngừa đối với xoang và dùng thuốc kháng sinh.
+ Trường hợp xoang bị viêm từ trước:
* Nếu bệnh nhân có tiền sử viêm xoang mạn tính, sự lành thương rất chậm dù chỉ có lỗ thông nhỏ và tạo ra sự thông vĩnh viễn giữa xoang hàm và miệng nên cần phải có các biện pháp chăm sóc đặc biệt của bác sĩ chuyên khoa phẫu thuật, bao gồm: điều trị viêm xoang và phẫu thuật che kín lỗ thông vào thời điểm thích hợp.
* Nếu chăm sóc tốt, sẽ tạo ra sự lành thương bình thường ở lỗ thông, cần phải theo dõi cẩn thận bệnh nhân trong vài tuần để bảo đảm sự lành thương, khi lỗ thông tồn tại dai dẳng, cần thiết phải đóng kín vì không khí, nước, thức ăn và vi khuẩn sẽ đi từ miệng đến xoang hàm và sự thông thương này có thể làm mất độ dính của hàm giả toàn hàm nếu có.
3. Phòng ngừa
Khi nhổ răng cối hàm trên cần đánh giá cẩn thận mối liên quan giữa răng-xoang hàm dựa trên phim X quang trước phẫu thuật. Nếu nền xoang hàm dường như gần sát chân răng và các chân răng phân kỳ nhiều, nên tránh nhổ răng bằng kìm, và áp dụng nhổ răng theo phương pháp phẫu thuật, bộc lộ rõ phẫu trường, cắt rời các chân răng để lấy ra dễ dàng. Nên tránh sử dụng lực mạnh trên diện rộng khi nhổ những răng cối lớn hàm trên và phòng ngừa gãy chóp chân răng ở vùng sát xoang.
