THẦN KINH SINH BA
Thần kinh sinh ba, hay thần kinh V gồm cả các sợi chi phối vận động và cảm giác. Các nhánh cảm giác thần kinh sinh ba chi phối hầu hết vùng mặt và một phần da đầu (hình 1 - 48), còn các nhánh vận động chi phối cho các cơ nhai. Nhánh vận động thần kinh sinh ba rời khỏi não ở mặt trước bên cầu não. Còn nguyên ủy thật của các nhánh cảm giác là hạch Gasser. Tại hạch Gasser, thần kinh V chia làm 3 nhánh : thần kinh mắt hay V1, thần kinh hàm trên hay V2 và thần kinh hàm dưới hay V3. Các sợi vận động sẽ đi cùng nhánh V3. Ở đây chỉ mô tả phần ngoài sọ của các nhánh thần kinh mắt, thần kinh hàm trên và thần kinh hàm dưới.
Thần kinh mắt
Thần kinh mắt là nhánh nhỏ nhất và tách ra trên nhất, chạy ra trước chui vào thành ngoài xoang tĩnh mạch hang, đi dưới dây sọ III và IV đến khe ổ mắt trên sau đó phân chia thành ba nhánh tận là thần kinh lệ, thần kinh trán và thần kinh mũi mi (hình 1 - 49).
Thần kinh lệ
Thần kinh lệ đi dọc bờ trên cơ thẳng ngoài đến chi phối tuyến lệ. Nó cho nhánh bên nối với thần kinh gò má của thần kinh V2 và các nhánh tận chi phối cảm giác kết mạc mi trên và da vùng góc trên ngoài mắt.
Thần kinh trán
Thần kinh trán chạy dưới trần ổ mắt chia hai nhánh tận là thần kinh trên ổ mắt, gồm hai nhánh ngoài và trong, và thần kinh trên ròng rọc. Tất cả thoát ra ở khuyết trên hoặc lỗ trên ổ mắt, chi phối cảm giác kết mạc mi trên và da vùng trán đỉnh.
Thần kinh mũi mi
-Thần kinh mũi mi chạy trên thần kinh thị giác từ ngoài vào trong cho các nhánh tận là thần kinh sàng trước và thần kinh dưới ròng rọc. Thần kinh mũi mi cho các
-nhánh bên nối với hạch mi và các thần kinh mi dài, chi phối cảm giác nhãn cầu và thần kinh sàng sau chi phối cảm giác niêm mạc xoang bướm và các xoang sàng sau.
-Thần kinh sàng trước đi cùng động mạch sàng trước vào ống cùng tên và chia làm hai nhánh mũi ngoài chi phối cảm giác da đỉnh mũi và nhánh mũi trong cho phối cảm giác niêm mạc hốc mũi.
-Thần kinh dưới ròng rọc cho các nhánh mi chi phối cảm giác da góc trong mắt.
-Thần kinh mắt ít bị tổn thương nhất trong chấn thương hàm mặt và chủ yếu là nhánh trán trong trường hợp gãy bờ trên hốc mắt. Trong phẫu thuật vùng bờ trên hốc mắt cần lưu ý tránh không làm tổn thương nhánh trán này.
Thần kinh hàm trên
-Thần kinh hàm trên ra khỏi sọ qua lỗ tròn rồi đi vào hố chân bướm hàm. Tại đây nó cho ba nhánh tận là thần kinh chân bướm khẩu cái, thần kinh dưới ổ mắt và thần kinh gò má (hình 1 - 50).
Thần kinh chân bướm khẩu cái
Ngay sau khi tách khỏi thân chính, thần kinh chân bướm khẩu cái đi vào hạch cùng tên, hay hạch Meckel. Hạch chân bướm khẩu cái là trạm trung gian của đường bài tiết tuyến lệ và các tuyến nhày niêm mạc mũi, miệng và hầu. Tại hạch chân bướm khẩu cái, nó cho các nhánh bên bao gồm :
-Các nhánh ổ mắt chi phối cảm giác xoang bướm và xoang sàng sau.
-Các nhánh mũi sau trên đi vào lỗ bướm khẩu chi phối cảm giác thành bên hố mũi.
-Thần kinh mũi khẩu chạy theo xương lá mía rồi chui qua lỗ ống răng cửa chi phối cảm giác niêm mạc phần trước khẩu cái.
Thần kinh chân bướm khẩu cái tiếp tục đi xuống dưới qua ống chân bướm khẩu cái và tận cùng bởi thần kinh khẩu cái lớn chi phối cảm giác khẩu cái cứng, thần kinh khẩu cái nhỏ chi phối cảm giác khẩu cái mềm và amigdale.
Thần kinh dưới ổ mắt
Tại hố chân bướm khẩu cái, thần kinh hàm trên tạt ngang rồi quặt ra trước vào rãnh dưới ổ mắt, tận cùng ở lỗ dưới ổ mắt tỏa ra các nhánh tận: nhánh mi dưới, nhánh mũi ngoài và nhánh mũi trên.
Thần kinh dưới ổ mắt cho các nhánh bên là các nhánh huyệt răng trên sau, giữa và trước. Các nhánh huyệt răng trên sau tách ra trước khi thần kinh đi vào rãnh dưới ổ mắt và chui vào xương hàm trên tại lồi củ xương hàm trên, chi phối cảm giác các răng cối hàm trên, trừ chân gần răng cối thứ nhất. Các nhánh huyệt răng trên giữa và trước tách ra trong ống thần kinh răng dưới chi phối cảm giác chân gần răng cối thứ nhất và các răng còn lại. Các nhánh thần kinh huyệt răng này nối nhau tạo thành đám rối răng trên. Ngoài nhánh chi phối cho răng, đám rối còn cho các nhánh chi phối cảm giác xương ổ răng, dây chằng nha chu và nướu mặt ngoài.
Đây là nhánh thường tổn thương nhất trong tất cả các nhánh của thần kinh sinh ba. Bệnh nhân sẽ có dấu hiệu tê môi trên, má và cánh mũi cùng bên, ngoài ra các răng cửa và răng cối nhỏ cũng mất cảm giác. Sự hồi phục cảm giác tùy thuộc mức độ tổn thương thần kinh. Mức độ hồi phục có thể hoàn toàn hay một phần và có thể kéo dài thời gian đến cả năm.
Thần kinh gò má
Trong một số trường hợp, thần kinh gò má là nhánh của thần kinh dưới ổ mắt. Nó đi ở phía ngoài, xuyên qua ổ mắt đến lỗ gò má ổ mắt và vào xương gò má. Thần kinh gò má cho nhánh gò má - hàm và gò má - thái dương chi phối cảm giác da vùng má và thái dương. Trong phẫu thuật nắn hở xương gò má qua đường vòng da đầu (coronal incision) đôi khi phải hy sinh nhánh này mới có thể kết hợp xương tốt được, nhất là những trường hợp gãy vụn.
Thần kinh hàm dưới
Thần kinh hàm dưới là nhánh hỗn hợp chi phối cả cảm giác lẫn vận động. Các nhánh vận động của thần kinh hàm dưới gồm các nhánh thần kinh cơ cắn, thần kinh thái dương sau, thần kinh thái dương trước, thần kinh cơ chân bướm trong và thần kinh cơ chân bướm ngoài. Các nhánh cảm giác bao gồm các nhánh thần kinh miệng, thần kinh lưỡi, thần kinh răng dưới và thần kinh tai thái dương (hình 1 - 51).
Thần kinh miệng
Thần kinh miệng tách khỏi thần kinh hàm dưới gần cánh lớn xương bướm, đi xuống dọc mặt trong mảnh chân bướm ngoài. Ở dưới, nó đi dọc bờ trước cơ thái
dương rồi xuyên qua cơ mút, vắt ngang khoảng giữa ngành lên xương hàm dưới ra ngoài, chi phối cảm giác da và niêm mạc má, mặt ngoài nướu răng vùng răng sau và một phần niêm mạc môi trên và môi dưới.
Thần kinh lưỡi
Thần kinh lưỡi nằm phía trước trong thần kinh răng dưới và đi xuống giữa cơ
chân bướm ngoài và cơ chân bướm trong. Đến bờ dưới cơ chân bướm ngoài, nó nối với thừng nhĩ của dây VII. Khi đi ngang cơ chân bướm ngoài, nó đi dọc mặt ngoài cơ chân bướm trong rồi quặt ngược ra trước ở mặt trên cơ hàm móng. Tại sàn miệng, thần kinh lưỡi đi từ sau ra trước, bắt chéo ống tuyến dưới hàm phía dưới từ ngoài vào trong rồi cho các nhánh tận vào trong lưỡi. Vị trí bắt chéo thần kinh lưỡi và ống tuyến dưới hàm thường nhất ngang khoảng răng cối lớn thứ hai. Thần kinh lưỡi chi phối cảm giác niêm mạc nướu răng mặt trong xương hàm dưới, niêm mạc sàn miệng và 2/3 lưỡi trước. thần kinh lưỡi còn mang những sợi chi phối cảm giác vị giác 2/3 trước lưỡi của nhánh thừng nhĩ.
Thần kinh răng dưới
Thần kinh răng dưới tách khỏi thần kinh hàm dưới ở vị trí cách nền sọ khoảng 5mm. Nó đi xuống dưới giữa cơ chân bướm ngoài và cơ chân bướm trong đến mặt
trong ngành lên xương hàm dưới và đi vào kênh răng dưới. Trước khi chui vào kênh răng dưới, nó cho nhánh hàm móng chi phối cơ hàm móng và bụng trước cơ nhị thân cũng như chi phối cảm giác vùng cằm. Trong kênh răng dưới thần kinh đi theo đường cong lõm lên trên. Vị trí thấp nhất khoảng gần răng cối lớn thứ nhất. Đến lỗ cằm, nó chui ra ngoài và cho ba nhánh tận chi phối cảm giác da cằm, và da niêm môi dưới. Tương quan vị trí thần kinh răng dưới với chóp răng và bờ dưới xương hàm dưới
được trình bày trong bảng 1 - 1.
Tổn thương thần kinh răng dưới chiếm vị trí thứ hai sau thần kinh dưới ổ mắt. Những trường hợp gãy xương hàm dưới từ vùng cành ngang (sau lỗ cằm) đến cành cao (dưới lưỡi hàm) di lệch nhiều mới gây tổn thương thần kinh răng dưới. Dấu hiệu lâm sàng là tê môi dưới và cằm cũng như mất cảm giác các răng phía trước đường gãy. Khi phẫu thuật đường trong miệng vùng cằm và cành ngang , cần cẩn thận giải phóng bó mạch thần kinh cằm tránh không làm đứt nhánh cằm.
Thần kinh tai thái dương
Thần kinh tai thái dương tách khỏi thần kinh hàm dưới ngay dưới nền sọ rồi đi xuống dưới, ra sau ngang qua cổ lồi cầu xương hàm dưới. Tại đây nó cho hai nhánh tận. Một nhánh quặt ngược lên trên đi phía sau bó mạch thái dương nông, băng qua cung tiếp chi phối cảm giác ống tai ngoài, tai ngoài, bao khớp thái dương hàm và vùng tuyến mang tai. Nhánh tận còn lại chi phối cảm giác da vùng thái dương.
Sản phẩm Liên quan (4)
Mũi khoan dùng trong mở tủy: Mũi khoan tròn hoặc mũi khoan trụ thuôn kim cương đầu có tác dụng cắt dùng để mở đường vào buồng tủy. Với những răng đã có chụp sứ, mũi khoan kiim loại chuyển tiếp (Tungsteng) là mũi khoan thích hợp hơn. Mũi khoan endo Z của hãng Dentsply với đầu tác dụng không có tác dụng cắt sử dụng hiệu quả để lấy trần buồng tủy và chỉnh sửa lại đường vào. Mũi…
