Giải phẫu gai cằm (Genial Tubercles)

Giải phẫu gai cằm (Genial Tubercles)

1. Định nghĩa

Gai cằm (hay còn gọi là mấu gai cằm, genial tubercles, mental spines) là một cặp hoặc nhóm gồ xương nhỏ nằm ở mặt trong của vùng cằm (mandibular symphysis) trên xương hàm dưới. Đây là điểm bám của một số cơ quan trọng trong cử động lưỡi và nâng đỡ sàn miệng.

2. Vị trí và cấu trúc

• Gai cằm nằm trên bề mặt mặt trong của xương hàm dưới, ngay phía trên đường giữa của cằm.
• Chúng có thể có từ 2 đến 4 mấu xương nhỏ, thường chia thành hai nhóm:
  • Cặp gai cằm trên: Nơi bám của cơ cằm-lưỡi (genioglossus) – cơ này giúp vận động lưỡi về phía trước.
  • Cặp gai cằm dưới: Nơi bám của cơ cằm-móng (geniohyoid) – cơ này hỗ trợ nâng hạ xương móng và giúp trong quá trình nuốt.

3. Chức năng

• Gai cằm có vai trò quan trọng trong việc cố định và hỗ trợ hoạt động của lưỡi và sàn miệng.
• Góp phần duy trì sự ổn định của cấu trúc hàm dưới và ảnh hưởng đến tư thế lưỡi.

Bệnh lý và vấn đề liên quan đến gai cằm

1. Sự phát triển bất thường của gai cằm

• Phì đại gai cằm (Hypertrophic genial tubercles):

  • Một số người có gai cằm phát triển quá mức, có thể gây ra cảm giác cộm hoặc bất thường khi sờ vào.
  • Nguyên nhân có thể do di truyền, hoặc do sự thay đổi cơ học của các cơ bám quanh vùng này.

• Gai cằm nhọn hoặc sắc (Sharp or prominent genial spines):

  • Một số người có gai cằm sắc nhọn, gây khó chịu khi sờ lưỡi vào hoặc có thể ảnh hưởng đến cấu trúc phần mềm xung quanh.

2. Gai cằm lộ ra sau khi mất răng

• Khi bệnh nhân bị mất răng cửa dưới hoặc tiêu xương hàm dưới do tiêu xương sau nhổ răng, vùng cằm có thể bị tiêu xương nhanh chóng, dẫn đến sự lộ gai cằm.
• Tình trạng này có thể gây đau, đặc biệt khi ăn nhai hoặc đeo hàm giả.
• Nếu gai cằm bị lộ quá nhiều, có thể cần can thiệp phẫu thuật để làm phẳng bề mặt xương.

3. Viêm hoặc đau vùng gai cằm

• Viêm quanh gai cằm:
  • Do chấn thương hoặc nhiễm trùng ở vùng sàn miệng, gây sưng đau.
  • Đôi khi có thể xảy ra viêm màng xương khu trú (periostitis) nếu có kích thích kéo dài.
• Đau thần kinh vùng gai cằm:
  • Một số trường hợp gai cằm có thể kích thích các nhánh nhỏ của dây thần kinh cằm (mental nerve), gây ra cảm giác đau hoặc tê lan tỏa ở vùng cằm.

4. Gai cằm sau chấn thương hoặc phẫu thuật

• Sau khi bị chấn thương hàm dưới, xương có thể tái cấu trúc không đồng đều, dẫn đến sự hình thành gai xương bất thường ở vùng cằm.
• Một số ca phẫu thuật (ví dụ: cắt xương chỉnh hình, phẫu thuật đặt implant cằm) có thể làm thay đổi cấu trúc của gai cằm, gây lộ hoặc nhô xương bất thường.

Điều trị và hướng xử lý

1. Điều trị bảo tồn

• Nếu gai cằm không gây triệu chứng, thường không cần can thiệp.
• Nếu có kích thích nhẹ, bệnh nhân có thể:
  • Dùng thuốc giảm đau nếu có viêm.
  • Điều chỉnh chế độ ăn, tránh thức ăn cứng gây kích thích vùng này.

2. Phẫu thuật chỉnh sửa gai cằm

• Nếu gai cằm lộ quá mức hoặc gây đau mãn tính, có thể cần phẫu thuật để làm phẳng bề mặt xương.
• Các phương pháp bao gồm:
  • Mài hoặc cắt bớt gai cằm (Genial tubercle reduction surgery).
  • Điều chỉnh cấu trúc hàm dưới nếu có kèm theo tiêu xương nặng hoặc lệch hàm.

3. Phục hình nếu mất răng cửa dưới

• Nếu mất răng gây tiêu xương nhanh, có thể cần phục hình cố định (cấy ghép implant) hoặc hàm giả có thiết kế phù hợp để tránh kích thích vùng gai cằm.